بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

فَأَتَمَّهُنَّ Feetemmehunne

 Bakara 2:124  

وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ

Bir zaman Rabbi İbrahim’i birtakım emirlerle sınamış, İbrahim onların hepsini yerine getirmiş (DİB Meali)

Bu yazının konusu olan فَأَتَمَّهُنَّ feetemmehunne kelimesi (فَ) + (أَتَمَّ) + (هُنَّ) kelimelerinden oluşmaktadır.

فَ Bu kelime (fe) ya da harf-i cer; aslında, gerçekten, doğrusu, gerçekte anlamında olup ama, ….den, ….diğinde veya bu yüzden, böylece  anlamlarında da kullanılmaktadır.

هُنَّ Onların / onlar anlamına gelen, üçüncü şahıs dişil çoğul zamirdir.

 أَتَمَّ Etemme kelimesi تمم (t+m+m) kökünden türemiştir.

Politeist paganlar, kendi inançlarına ait uygulamaları Kur’an’ımıza karıştırmak için diğer başka kelimelerin anlamlarını farklılaştırdıkları gibi; sonlandırmak, bitirmek, son vermek, sona erdirmek, sonlandırmak olan, تمم temme kelimesinin anlamını tamamlamak, mükemmelleştirmek ve gerçekleştirmek olarak mahirce değiştirmişlerdir.

 أَتَمَّ Etemme; bitirme, son verme, sonuca varma, sonlandırma, 

Ayetin başında bulunan ابْتَلَى ebtela kelimesi ب ل و b+l+v kökünden değil, kesme, ayırma anlamına gelen بتل b+t+l kökünden türemiştir ve bağlantısını kesmek, bir şeyden ayırmak koparmak olan اِنْقَطَعَ inkataa kelimesi ile eş anlamlıdır.

Bundan dolayı ابْتَلَى ebtele kelimesi, özellikle dini inançlar için daha önce eşleştirilmiş olanla bağlantıya sahip olan birinin bağlantısını kesmek veya engellemek anlamına gelmektedir. Özellikle yukarıdaki ayet İbrahim’in (as) yoldan çıkmış dinlerden alakasını kesmek anlamında kullanılmıştır.

Rabbimiz Ali İmran 67 ayetinde (مَا كَانَ إِبْرَاهِيمُ يَهُودِيًّا وَلاَ نَصْرَانِيًّا) İbrahim’n (as) Yahudi veya Nasrani olmadığını belirtmiştir.

İbrahim’in (as), büyük dinlerden hiçbirine aidiyeti olmadığı gibi kendi zamanında yaygın olan dinler ile de bağlantısı yoktur.

وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ Ayetinin doğru anlamı: “Rabbi, kelimeleri ile İbrahim’i dinlerden ayırdığında / bağını kopardığında…”

Yapılan bir diğer hatada هُنَّ hunne kelimesinin كَلِمَاتٍ kelimatin kelimesi ile anlamlandırılmasıdır.

Arapça tekil olan كَلِامَ kelime ve çoğulu كَلِمَاتٍ kelimatin kelimeleri dişil değildirler. هُنَّ hunne kelimesinin sonunda olan ن harfi esre ile geldiğinden ابْتَلَى ebtela geçişli fiilinin doğrudan nesnesidir.

فَأَتَمَّهُنَّ Feetemmehunne kelimesi ile Rabbimiz eylemin yerine geldiğini onaylıyor.

“Böylece onlar İbrahim’den kesilip/ atılarak sonlandı, bitti…

Konuyu daha iyi anlayabilmek için Bakara 111. ayetine bakılmalıdır;

وَقَالُواْ لَن يَدْخُلَ الْجَنَّةَ إِلاَّ مَن كَانَ هُوداً أَوْ نَصَارَى

Onların Yahudi veya Nasrani olmayanların cennete giremeyeceğini söylediler, söylüyorlar.

تِلْكَ أَمَانِيُّهُمْ (Tilke emaniyyuhum)

Bu onların kendi imanları / kendi inanmalarıdır.

قُلْ هَاتُواْ بُرْهَانَكُمْ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ

Eğer doğru sözlü iseniz delilinizi ispatınızı getirin…

Gerçek olanı ise devamı olan 2:112. Ayet açıklıyor;

بَلَى مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ عِندَ رَبِّهِ وَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ

Bilâkis, kim muhsin olarak amacını, hedefini, gayesini Allah’a döndürürse (Allah’a hakkıyla kulluk ederse) onun ecri Rabbi katındadır. Öyleleri için ne bir korku vardır ne de üzüntü çekerler.

Takip eden 113. Ayette ise aralarındaki esas sorun ortaya çıkıyor;

وَقَالَتِ الْيَهُودُ لَيْسَتِ النَّصَارَى عَلَى شَيْءٍ وَقَالَتِ النَّصَارَى لَيْسَتِ الْيَهُودُ عَلَى شَيْءٍ

Hepsi de kitabı (Tevrat ve İncil’i) okumakta oldukları halde Yahudiler: Hıristiyanlar doğru yolda değillerdir, dediler. Hıristiyanlar da: Yahudiler doğru yolda değillerdir, dediler.

هُنَّ Hunne kelimesi, dinlerin karşılığıdır. (Bakara 2:124);

وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ

Ve Rabbi kelimelerle İbrahim’i dinlerden ayırdığında / kopardığında / bağlantısını kestiğinde (İbrahim as)onları bitirdi, sonlandırdı.

Bize unutturulan, yokmuş gibi hiç bahsedilmeyen (A’lâ 19 صُحُفِ اِبْرٰه۪يمَ وَمُوسٰى ) İbrahim as ve kendisine verilen kelimelerden oluşan Suhufu İbrahim’i kabul edip, onunla beraber olanlar da diğer dinler ile bağlantılarını sonlandırdılar.

Bakara 150 ayetinde geçen; وَلِأُتِمَّ نِعْمَتِي عَلَيْكُمْ

أُتِمَّ Utimme kelimesi de تمم t+m+m (son, bitiş, sonuçlandırma, bırakma) kökünden gelmektedir. Dil bilgisel oluşumuna göre, أُتِمَّ (utimme) kelimesi, aynı zamanda bir şey yapma isteği olan emir veya emir sözlü bir isimdir.

وَلِأُتِمَّ نِعْمَتِي عَلَيْكُمْ

Böylece size nimetlerimi tamamlayayım (DİB meali)

Diğer mealler de أُتِمَّ utimme kelimesini, tamamlamak anlamında almışlardır.

وَلِأُتِمَّ نِعْمَتِي عَلَيْكُمْ : Kendiniz üzerine nimetimi sonuçlandırmak, bitirmek için.

Rabbimizin أَكْمَلْتُ ekmeltu kelimesinin bir önceki cümlede kullandığı manasının unutulduğunu ve bir sonra gelen cümleye de Maide 5 (وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي) ayetindeki ibareye tamamlamak manasının verildiğini hemen tüm meallerde görüyoruz.

أَكْمَلْتُ Ekmeltu kelimesi کمل  k+m+l kökünden türemiştir ve bütünlemek, tamamlamak anlamındadır.

أَتْمَمْتُ Etmemtu kelimesi ise تمم t+m+m kökünden türemiştir.

وَلِأُتِمَّ نِعْمَتِي عَلَيْكُمْ

Nimetimi kendinize bırakmam, indirmem için.

یتیم Yetim kelimesi de تمم t+m+m kökünden türemiş olup “babası tamamlanmış” değil “babasının (ömrü) biten” anlamındadır.

*****